در این مطلب به مواد غذایی مفید و مضر برای کلیه‌ها نگاهی می‌اندازیم.
هر فرد ۲ کلیه در بدن دارد، کلیه‌ها از نظر ظاهری به شکل لوبیا هستند و در پهلوی چپ و راست قرار گرفته‌اند. کلیه‌ها هم مثل اندام‌های مهم دیگر بدن دارای اهمیت حیاتی هستند، هر چند افراد با یک کلیه هم می‌توانند زندگی کنند. هر کلیه حدود ۱۳ سانتی‌متر طول و هشت سانتی‌متر عرض دارد.
مهم‌ترین وظیفه کلیه‌ها در بدن پاکسازی و تصفیه خون از سموم است. هر انسان به طور متوسط حدود پنج لیتر خون در بدن دارد. البته این مقدار در افراد چاق و لاغر کمی تفاوت دارد. کلیه این مقدار خون را روزانه حدود ۴۰۰ بار تصفیه می‌کند، به عبارتی دیگر کلیه‌ها در هر ساعت حدود ۳۰ لیتر خون را تصفیه و سموم آن را خارج می‌کنند.
فیلتر‌هایی به نام نفرو‌ن، مواد زائد خون را خارج می‌کنند. در هر کلیه حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفرو‌ن وجود دارد. سموم خارج شده از کلیه‌ها با آبی که از صافی‌ها (فیلتر‌ها) می‌گذرد، با هم ترکیب می‌شوند و ادرار را به‌وجود می‌آورند. ادرار از درون لوله‌هایی به نام حالب (میز‌نای) عبور می‌کند و در مثانه جمع می‌شود. هنگامی که مثانه نیمه‌پر شود، سیستم عصبی مثانه فرمان خروج ادرار را می‌دهد، بنابراین وقتی فرد به دستشویی می‌رود، ادرار پایین می‌آید و از طریق لوله‌ای به نام پیشابراه از بدن خارج می‌شود.
کلیه‌ها همچنین وظیفه تعادل در نگه‌داشتن مایعات در مواد معدنی بدن را بر عهده دارند. تیره شدن رنگ ادرار نشانه ازدیاد سموم و مواد زائد است، همچنین تیره شدن رنگ ادرار می‌تواند ناشی از کمبود آب و مایعات بدن باشد، رنگ ادرار در شرایط عادی سفید یا زرد روشن است.
کلیه‌ها علاوه بر تصفیه خون و حفظ تعادل مایعات بدن به هورمون‌هایی که از مغز به سمت کلیه فرستاده می‌شوند نیز واکنش نشان می‌دهند. کلیه‌ها همچنین سبب فعال‌سازی ویتامین D در بدن و از این طریق مانع پوسیدگی استخوان‌ها می‌شوند. یکی از کار‌های کلیه در زمان گرسنگی و تشنگی طولانی، به ویژه در ماه رمضان است که با ساخت قند‌خون به کبد کمک می‌کند تا شخص گرسنگی و تشنگی را تحمل کند.
کلیه‌ها وظیفه ترشح ۲ آنزیم به نام‌های ر‌نین و اریتروپوئیتین را بر عهده دارند. ر‌نین فشار خون را افزایش می‌دهد و سبب تصفیه خون می‌شود، اگر آنزیم اریتروپوئیتین ترشح نشود یا کم ترشح شود، انسان دچار کم‌خونی حاد می‌شود و سلول‌های مغز استخوان از فعالیت باز می‌ایستند. سلول‌های انسان زمانی در مغز استخوان فعال می‌شوند و ساختن گلبول‌های قرمز و پلاکت را آغاز می‌کنند که آنزیم اریتروپوئیتین به آن‌ها برسد.
اگر اختلال در ترشح آنزیم اریتروپوئیتین به وجود بیاید، فرد دچار کم‌خونی، رنگ پریدگی، ضعف شدید بدن، پف کردن صورت و کم‌اشتهایی می‌شود. طبق گفته امام رضا (ع) اگر کلیه‌ها در سلامت باشند فرد نیز احساس شادی و نشاط می‌کند.
از علائم بیماری‌ها در کلیه می‌توان به درد ناحیه پهلوها و پشت به ویژه اگر با تهوع و استفراغ همراه باشد اشاره کرد.
از دیگر علائم بیماری‌ها در کلیه‌ها تغییر رنگ ادرار به ویژه قرمز و تیره شدن ادرار، کشیده شدن درد از پشت پهلو به سمت پایین شکم و مجاری ادراری، پف زیر چشم‌ها و فشار خون بالا است که فشار خون بالا می‌تواند به علت وجود اسید اوریک در خون باشد. فشار خون عصبی نیز در مواقع عصبانیت و هیجان ایجاد می‌شود که مربوط به غده فوق کلیوی و ناشی از افزایش آدرنالین است.
از بیماری‌های کلیه می‌توان به سنگ کلیه، کیست کلیه، تنبلی کلیه‌ها، فشار خون، عفونت مجاری ادراری، تومورهای کلیه و نفریت (التهاب کلیه‌ها) اشاره کرد.
نقش تغذیه در سلامتی کلیه‌ها: تغذیه صحیح و مصرف مواد معدنی و مایعات سالم تأثیر بسزایی در سلامتی کلیه‌ها دارد.مصرف نمک، غذاها و مایعات ناسالم و همچنین استفاده خودسرانه از داروهای شیمیایی نیز می‌تواند سلامت کلیه‌ها را به خطر بیندازد.
از جمله مواد غذایی مفید برای کلیه‌ها می‌توان به آب سالم، به ویژه آب چشمه اشاره کرد، بنابراین افراد وقتی به مکانی می‌روند که مشکوک به آلوده بودن آب هستند، باید چند قطره لیموترش یا سرکه به آب اضافه کنند تا ضدعفونی شود.
سیب درختی، کاهو، خیار، مغز بادام، لیموترش تازه، روغن زیتون بودار، انجیر، برگه زردآلو، جوانه گندم، عسل، سیاه دانه، عرق خارشتر، خارخاسک، کرفس و سبزیجات تازه نیز از جمله مواد غذایی مفید برای کلیه‌ها هستند.
نوشیدن چای سیاه پررنگ برای سلامتی کلیه‌ها بسیار مضر است، زیرا مصرف چای سیاه پررنگ موجب می‌شود که سلول‌های اپی تلیال کلیه بیش از حد تحریک شوند. در نتیجه ادرار افزایش پیدا می‌کند و با ازدیاد ادرار املاح و موادمعدنی مفید بدن نیز از طریق ادرار دفع می‌شوند.
از دیگر موادغذایی مضر برای کلیه‌ها می‌توان به مصرف بیش از حد موادغذایی سرخ‌کردنی، غذاهای ساندویچی، ادویه‌جات تند، نمک زیاد، آب یخ، ترشیجات، نان خامه‌ای، شیرینی‌های قنادی، رب صنعتی، موادغذایی کنسرو شده و انواع سس‌های تند اشاره کرد. استعمال سیگار و مشروبات الکلی نیز سبب به خطر افتادن سلامتی کلیه‌ها می‌شود؛ افراد باید توجه داشته باشند که نوشیدن آب یخ به خصوص زمانی که فرد بر اثر فعالیت زیاد عرق کرده، بسیار مضر است.
خبرنگار :زهرا نوری